بلبرینگ چرخ یکی از قطعات حیاتی و کلیدی در سیستم تعلیق خودرو محسوب می‌شود. این قطعه که به انگلیسی Wheel Bearing نامیده می‌شود، مجموعه‌ای از توپ‌های فولادی است که درون یک رینگ فلزی قرار گرفته‌اند. بلبرینگ‌ها معمولاً در داخل یک حلقه فلزی کوچک قرار دارند و وظیفه آن‌ها امکان چرخش چرخ در ارتباط با محور خودرو است. در مرکز چرخ خودرو، قطعه‌ای فلزی و توخالی وجود دارد که به آن توپی چرخ (هاب) می‌گویند. بلبرینگ چرخ به طور محکم درون این توپی جای می‌گیرد و با کمک دو مهره غلطکی یا بوش به سطح داخلی حلقه فلزی متصل می‌شود. این اتصال به چرخ اجازه می‌دهد تا به طور آزادانه و روان دوران کند.
مهم‌ترین نقش بلبرینگ چرخ، علاوه بر متصل نگه داشتن چرخ به خودرو، کاهش اصطکاک در حین چرخش چرخ است. استفاده از بلبرینگ‌های با کیفیت مناسب و مرغوب باعث کاهش اصطکاک و سایر مشکلاتی مانند سایش غیرمطلوب می‌شود که این موضوع می‌تواند بر عمر و کارایی خودرو تأثیرگذار باشد. همچنین، بلبرینگ‌های با کیفیت باعث کاهش لرزش و صدا در زمان حرکت خودرو می‌شوند و راندمان کارکرد آن را بهبود می‌بخشند. به دلیل اهمیت این قطعه در ایمنی خودرو، خرابی آن می‌تواند خسارات مالی و جانی جبران‌ناپذیری به وجود آورد.
بلبرینگ‌های چرخ نیز مانند دیگر قطعات خودرو، پس از مدتی کارکرد دچار فرسایش شده و نیاز به تعویض دارند. شناخت به موقع علائم خرابی بلبرینگ چرخ می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند و رانندگی ایمن و مطمئنی را برای شما به ارمغان آورد. به طور کلی، رانندگی با بلبرینگ چرخ معیوب بسیار خطرناک است، به خصوص زمانی که در حین رانندگی، بلبرینگ چرخ خراب باعث توقف چرخ خودرو شود. از طرف دیگر، بلبرینگ چرخ معیوب می‌تواند فشار زیادی بر روی توپی چرخ، اکسل و سیستم انتقال قدرت وارد کند که این موضوع می‌تواند منجر به خرابی سایر قطعات خودرو شود.
علائم خرابی بلبرینگ چرخ
تشخیص به موقع خرابی بلبرینگ چرخ می‌تواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. در ادامه به مهم‌ترین نشانه‌های خرابی بلبرینگ چرخ می‌پردازیم:
صدای غیرعادی از چرخ‌ها: یکی از اولین و شایع‌ترین نشانه‌های خرابی بلبرینگ چرخ، صدای غیرعادی است که از چرخ‌ها شنیده می‌شود. این صدا معمولاً شبیه به آسیاب کردن و یا کشیده شدن دو فلز روی یکدیگر است. با افزایش سرعت خودرو، این صدا نیز شدیدتر می‌شود. همچنین این صدا ممکن است در هنگام دور زدن یا تعویض دنده بیشتر به گوش برسد.
لرزش فرمان: دومین نشانه مهم خرابی بلبرینگ چرخ، لرزش فرمان است. این لرزش معمولاً در چرخ‌های جلو رخ می‌دهد و با افزایش سرعت، شدت آن نیز بیشتر می‌شود. برخلاف لرزش ناشی از تایرهای نامتوازن که فقط در سرعت‌های بالا محسوس است، لرزش ناشی از خرابی بلبرینگ چرخ حتی در سرعت‌های پایین نیز قابل تشخیص است.
کشیده شدن خودرو به یک سمت: زمانی که بلبرینگ چرخ خراب می‌شود، ممکن است خودرو به یک سمت کشیده شود. علت این مسئله آن است که بلبرینگ خراب نمی‌تواند مسیر غلتش همواری را ایجاد کند و در نتیجه باعث انحراف خودرو به سمتی که بلبرینگ خراب قرار دارد، می‌شود.
لق بودن چرخ‌ها: خرابی بلبرینگ می‌تواند باعث لق شدن چرخ‌ها شود. برای تشخیص لق بودن چرخ‌ها، می‌توانید خودرو را روی جک قرار داده و چرخ مورد نظر را گرفته و به سمت عقب و جلو حرکت دهید. اگر چرخ بیش از حد معمول حرکت می‌کند، احتمالاً بلبرینگ آن خراب شده است.
سایش نامتوازن لاستیک‌ها: وقتی بلبرینگ چرخ خراب باشد، لاستیک مربوط به آن چرخ فرسودگی غیرعادی نسبت به سایر لاستیک‌ها خواهد داشت. در شرایط عادی، لاستیک‌ها به صورت متوازن ساییده می‌شوند اما خرابی بلبرینگ می‌تواند این تعادل را بر هم بزند.
روشن شدن چراغ ABS: در خودروهای جدید که مجهز به سیستم ترمز ABS هستند، خرابی بلبرینگ چرخ می‌تواند باعث روشن شدن چراغ هشدار ABS در صفحه کیلومتر شود.
صدای تق‌تق در پیچ‌ها: هنگام گردش به چپ یا راست در پیچ‌ها، ممکن است از چرخ‌ها صدای تق‌تق شنیده شود که این نیز می‌تواند نشانه‌ای از خرابی بلبرینگ چرخ باشد.
داغ شدن چرخ‌ها: داغ شدن بیش از حد چرخ‌ها، به ویژه در ناحیه پشت لاستیک، می‌تواند نشانه خرابی بلبرینگ چرخ باشد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بلبرینگ به خوبی عمل نمی‌کند و فلزات روی هم ساییده می‌شوند.
قفل شدن چرخ‌ها: در موارد شدید خرابی بلبرینگ، ممکن است چرخ‌ها قفل شوند و از حرکت بایستند که این اتفاق بسیار خطرناک است و می‌تواند منجر به حادثه شود.
روش‌های تشخیص خرابی بلبرینگ چرخ
برای تشخیص خرابی بلبرینگ چرخ، روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید حتی بدون مراجعه به تعمیرگاه، از آن‌ها استفاده کنید. تشخیص به موقع خرابی بلبرینگ چرخ می‌تواند از بروز خسارت‌های جدی به خودرو جلوگیری کند و جان سرنشینان را در امان نگه دارد.
آزمایش صدا: یکی از ساده‌ترین روش‌های تشخیص خرابی بلبرینگ چرخ، گوش دادن به صداهای غیرعادی است. با تغییر سرعت خودرو، صداهای ناشی از خرابی بلبرینگ تغییر می‌کنند. اگر با افزایش سرعت خودرو، صدای خراشیدگی یا صدای خرد شدن و یا صدای زنگ زدن شنیده می‌شود، احتمالاً بلبرینگ چرخ خراب شده است. این صدا معمولاً از یکی از چرخ‌ها شنیده می‌شود و در هنگام پیچیدن به چپ یا راست، تشدید می‌شود.
تست جک: برای تشخیص لق بودن چرخ‌ها، می‌توانید از جک استفاده کنید. ابتدا خودرو را روی جک قرار دهید تا چرخ از زمین فاصله بگیرد. سپس چرخ را با دست گرفته و به سمت عقب و جلو (به سمت خود بکشید و برگردانید) حرکت دهید. اگر احساس کردید چرخ بیش از اندازه جابه‌جا می‌شود و لق می‌زند، احتمالاً بلبرینگ خراب شده است.
تست دمای چرخ: پس از مدتی رانندگی، خودرو را متوقف کرده و دمای چرخ‌ها را بررسی کنید. اگر دمای یکی از چرخ‌ها به طور غیرعادی بالاتر از سایر چرخ‌ها باشد، ممکن است بلبرینگ آن چرخ خراب شده باشد. این گرمای غیرعادی معمولاً در ناحیه پشت لاستیک بیشتر احساس می‌شود.
تست رانندگی در مسیر مستقیم: در یک جاده مستقیم و خلوت، فرمان را رها کنید و ببینید آیا خودرو در مسیر مستقیم حرکت می‌کند یا به یک سمت کشیده می‌شود. اگر خودرو به یک سمت متمایل شود، ممکن است بلبرینگ چرخ یا سیستم تعلیق خودرو مشکل داشته باشد.
بررسی وضعیت لاستیک‌ها: لاستیک‌ها را به طور منظم بررسی کنید. اگر یکی از لاستیک‌ها سایش غیرعادی و نامتقارن نسبت به سایر لاستیک‌ها دارد، ممکن است بلبرینگ چرخ مربوط به آن خراب شده باشد.
استفاده از گوشی پزشکی: برخی از تعمیرکاران از گوشی پزشکی برای تشخیص دقیق‌تر صداهای غیرعادی استفاده می‌کنند. می‌توانید یک سر گوشی پزشکی را روی توپی چرخ قرار داده و سر دیگر را در گوش خود بگذارید و سپس چرخ را بچرخانید. اگر صدای غیرعادی شنیدید، احتمالاً بلبرینگ چرخ خراب شده است.
استفاده از دستگاه عیب‌یاب: در خودروهای مدرن، می‌توان با استفاده از دستگاه‌های عیب‌یاب مشکلات مربوط به سیستم ABS را تشخیص داد. اگر چراغ ABS روشن شده است، ممکن است یکی از دلایل آن خرابی بلبرینگ چرخ باشد.
راه‌های افزایش عمر بلبرینگ چرخ
بلبرینگ چرخ یکی از قطعات مهم خودرو است که نقش اساسی در حرکت روان و ایمن خودرو دارد. با رعایت نکات زیر می‌توانید عمر بلبرینگ چرخ خودرو را افزایش دهید و از هزینه‌های تعمیر و تعویض آن جلوگیری کنید.
انتخاب بلبرینگ با کیفیت: مهم‌ترین عامل در افزایش عمر بلبرینگ چرخ، انتخاب قطعه با کیفیت و اصل است. متأسفانه با وجود قطعات تقلبی در بازار، تشخیص قطعه اصل از روی ظاهر امکان‌پذیر نیست. بهترین راه برای اطمینان از خرید قطعه باکیفیت، مراجعه به فروشگاه‌های معتبر و نمایندگی‌های مجاز است.
رانندگی با احتیاط روی دست‌اندازها: یکی از عوامل اصلی خرابی زودهنگام بلبرینگ چرخ، رانندگی با سرعت بالا روی دست‌اندازها و چاله‌هاست. سعی کنید هنگام مواجهه با دست‌انداز، سرعت خود را کاهش دهید و با آرامش از روی آن عبور کنید.
بررسی دوره‌ای بلبرینگ چرخ: توصیه می‌شود هر ۵۰ هزار کیلومتر، بلبرینگ چرخ‌های خودرو را مورد بررسی قرار دهید. برای این کار می‌توانید خودرو را روی جک قرار داده و چرخ‌ها را بچرخانید. اگر صدای غیرعادی شنیدید یا متوجه شدید چرخ لق می‌زند، بلبرینگ خراب شده و نیاز به تعویض دارد.
توجه به وزن بار: بار اضافی و غیرمجاز به خودرو، فشار زیادی به بلبرینگ چرخ وارد می‌کند. همیشه به وزن مجاز بار خودرو توجه کنید و از حمل بار بیش از حد خودداری کنید.
تنظیم باد لاستیک‌ها: فشار نامناسب باد لاستیک‌ها می‌تواند باعث افزایش فشار بر روی بلبرینگ چرخ شود. همیشه فشار باد لاستیک‌ها را در حد استاندارد نگه دارید.
تعویض کاسه‌نمد و گردگیر: کاسه‌نمد و گردگیر از نفوذ آب، گرد و غبار و آلودگی به داخل بلبرینگ جلوگیری می‌کند. در صورت خرابی این قطعات، بلبرینگ چرخ نیز زودتر خراب می‌شود. بنابراین در صورت مشاهده نشت روغن یا خرابی گردگیر، آن‌ها را تعویض کنید.
رانندگی با سرعت مناسب: رانندگی با سرعت زیاد بر عمر بلبرینگ چرخ تأثیر منفی می‌گذارد. سعی کنید همیشه با سرعت مناسب رانندگی کنید.
شستشوی منظم خودرو: شستشوی منظم خودرو باعث می‌شود گرد و غبار و آلودگی‌ها از روی چرخ‌ها و اجزای سیستم تعلیق پاک شوند. این کار می‌تواند از نفوذ آلودگی به داخل بلبرینگ چرخ جلوگیری کند.
گریس‌کاری منظم: در برخی از خودروها، بلبرینگ چرخ قابلیت گریس‌کاری دارد. در صورتی که خودروی شما از این نوع بلبرینگ استفاده می‌کند، گریس‌کاری منظم آن را فراموش نکنید.
زمان مناسب برای تعویض بلبرینگ چرخ
تشخیص زمان مناسب برای تعویض بلبرینگ چرخ، یکی از مهم‌ترین نکاتی است که هر راننده باید به آن توجه داشته باشد. بلبرینگ چرخ قطعه‌ای نیست که نیاز به تعویض دائمی داشته باشد، اما شناخت زمان مناسب برای تعویض آن می‌تواند از بروز مشکلات جدی و پرهزینه جلوگیری کند. توصیه کارشناسان فنی این است که در هر ۵۰ هزار کیلومتر، وضعیت بلبرینگ چرخ‌های خودرو را بررسی کنید، اما این بدان معنا نیست که حتماً در این کیلومتر نیاز به تعویض دارند. عمر مفید بلبرینگ چرخ به عوامل مختلفی از جمله کیفیت قطعه، نوع رانندگی، شرایط جاده و میزان وزن وارد شده به خودرو بستگی دارد.
بهترین راهنما برای تعویض بلبرینگ چرخ، توجه به علائم خرابی آن است. به محض اینکه متوجه صداهای غیرعادی، لرزش فرمان، لق شدن چرخ‌ها، کشیده شدن خودرو به یک سمت و یا سایر علائم خرابی بلبرینگ شدید، بدون تأخیر برای تعویض آن اقدام کنید. رانندگی با بلبرینگ چرخ معیوب نه تنها می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌های تعمیر شود، بلکه ایمنی شما و سرنشینان خودرو را نیز به خطر می‌اندازد. در موارد شدید، ممکن است بلبرینگ چرخ خراب باعث جدا شدن چرخ از خودرو شود که می‌تواند منجر به تصادف و آسیب‌های جدی شود.
تعویض بلبرینگ چرخ یک کار تخصصی است و بهتر است توسط متخصصان این حوزه انجام شود. همچنین، استفاده از قطعات اصلی و با کیفیت در هنگام تعویض بلبرینگ چرخ، می‌تواند عمر مفید آن را افزایش داده و از مراجعات مکرر به تعمیرگاه جلوگیری کند.
