شماره بلبرینگ و اندازه‌گیری دقیق ابعاد آن، از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز در صنعت است. هر بلبرینگ دارای یک شماره منحصر به فرد است که اطلاعات کلیدی مانند نوع، سری، اندازه و مشخصات خاص آن را نشان می‌دهد. برای انتخاب و جایگزینی صحیح بلبرینگ، درک و تفسیر این شماره‌ها ضروری است. علاوه بر این، توانایی اندازه‌گیری دقیق ابعاد بلبرینگ با استفاده از کولیس، برای اطمینان از انطباق صحیح و عملکرد مناسب آن اهمیت زیادی دارد. تسلط بر این دو مهارت می‌تواند از بسیاری مشکلات و خرابی‌های زودرس جلوگیری کند.
سیستم شماره‌گذاری بلبرینگ‌ها بر اساس استانداردهای بین‌المللی طراحی شده و هر بخش از شماره، معنای خاصی دارد. دو رقم اول معمولاً نشان‌دهنده سری بلبرینگ است که نوع و کاربرد کلی آن را مشخص می‌کند. ارقام بعدی معمولاً به ابعاد، مشخصات فنی و ویژگی‌های خاص بلبرینگ مربوط می‌شوند. آشنایی با این سیستم کدگذاری برای تمام افراد درگیر در نگهداری و تعمیرات صنعتی ضروری است. همچنین این دانش در هنگام سفارش و تهیه بلبرینگ جدید بسیار کارآمد خواهد بود.
کولیس به عنوان یکی از دقیق‌ترین ابزارهای اندازه‌گیری، نقش مهمی در تعیین ابعاد دقیق بلبرینگ‌ها دارد. این ابزار قابلیت اندازه‌گیری قطر داخلی، قطر خارجی و پهنای بلبرینگ را با دقت بالا فراهم می‌کند. استفاده صحیح از کولیس نیازمند آموزش و تمرین است و رعایت اصول اندازه‌گیری و نگهداری از کولیس برای حفظ دقت آن ضروری است. خطای اندازه‌گیری حتی در حد چند صدم میلیمتر می‌تواند منجر به انتخاب نادرست بلبرینگ شود.
ترکیب دانش خواندن شماره بلبرینگ و مهارت اندازه‌گیری با کولیس، اساس کار با بلبرینگ‌ها را تشکیل می‌دهد. این مهارت‌ها در کنار درک صحیح از شرایط کاری و نیازهای عملیاتی، امکان انتخاب و نصب دقیق بلبرینگ مناسب را فراهم می‌کنند.
نحوه خواندن شماره فنی بلبرینگ
سیستم کدگذاری بلبرینگ‌ها یک زبان استاندارد جهانی است که مشخصات کامل یک بلبرینگ را در قالب ترکیبی از اعداد و حروف نشان می‌دهد. این کدها از سه بخش اصلی شامل کد قطر داخلی (d)، نوع بلبرینگ، و پیشوندها و پسوندهای نشان‌دهنده ویژگی‌های خاص تشکیل شده‌اند. درک صحیح این کدها برای انتخاب و کاربرد صحیح بلبرینگ ضروری است. یک متخصص باید بتواند با نگاه به شماره فنی بلبرینگ، تمام مشخصات آن را تشخیص دهد.
کد قطر داخلی (d) اولین مشخصه مهم در شناسایی بلبرینگ است. برای بیشتر بلبرینگ‌ها، این کد از تقسیم قطر داخلی بر عدد ۵ به دست می‌آید. برای مثال، کد ۰۰ نشان‌دهنده قطر ۱۰ میلیمتر، کد ۰۱ برای قطر ۱۲ میلیمتر، کد ۰۲ برای قطر ۱۵ میلیمتر، و کد ۰۳ برای قطر ۱۷ میلیمتر است. این سیستم کدگذاری برای قطرهای تا ۵۰۰ میلیمتر کاربرد دارد. برای قطرهای بزرگتر، خود عدد قطر به همراه ممیز استفاده می‌شود.
نوع بلبرینگ با اولین عدد در کد فنی مشخص می‌شود. برای مثال، عدد ۶ در ابتدای کد نشان‌دهنده بلبرینگ شیار عمیق است. پس از آن، پیشوندها و پسوندها اطلاعات تکمیلی مهمی را ارائه می‌دهند. پیشوندها معمولاً مربوط به نوع اجزای غلتشی و ساختار کلی بلبرینگ هستند. برای مثال، پیشوند R نشان‌دهنده رولبیرینگ استوانه‌ای یا مخروطی است، در حالی که WS مربوط به واشر شفت در بیرینگ‌های کف‌گرد است.
| پیشوند | توضیحات |
|---|---|
| R | این پیشوند مربوط به یک رولبیرینگ استوانه‌ای یا مخروطی با اجزا غلطتنده و قفسه بدون رینگ قابل تفکیک است. |
| WS | این پیشوند مربوط به واشر شفت یک بیرینگ کف گرد است. |
| GS | این پیشوند مربوط به واشر نشیمنگاه یک بیرینگ کف گرد است. |
| K | مربوط به قفسه با اجزا غلطتنده است. |
نوع بلبرینگ
قسمت دوم شماره فنی بلبرینگ، نشان‌دهنده نوع بلبرینگ یا رولبرینگ است. هر نوع بلبرینگ یا رولبرینگ با یک کد عددی خاص مشخص می‌شود. در جدول زیر، انواع بلبرینگ و کدهای مربوط به هر یک آورده شده است.
| نوع بلبرینگ | شماره فنی |
|---|---|
| بلبرینگ شیار عمیق | ۶۰-۱۶۰-۱۶۱-۶۳۰ |
| بلبرینگ تماس زاویه‌ای تک ردیفه | ۷۰ |
| بلبرینگ تماس زاویه‌ای دو ردیفه | ۳۲-۳۳ |
| بلبرینگ چهار نقطه تماس | QJ2-QJ3 |
| بلبرینگ خود تنظیم | ۱۰-۱۳۰ |
اندازه بلبرینگ
قسمت سوم شماره فنی بلبرینگ بیانگر اندازه آن است. قطر داخلی تمامی بلبرینگ‌ها از شماره فنی قابل تشخیص است. برای محاسبه قطر داخلی، باید دو رقم آخر (بعد از کد نوع بلبرینگ) را در عدد ۵ ضرب کرد. برخی اندازه‌ها استثنا هستند که در جدول زیر به آنها اشاره شده است.
| شماره کد فنی | توضیحات |
|---|---|
| ۰۰ | قطر داخلی ۱۰ میلیمتر |
| ۰۱ | قطر داخلی ۱۲ میلیمتر |
| ۰۲ | قطر داخلی ۱۵ میلیمتر |
| ۰۳ | قطر داخلی ۱۷ میلیمتر |
پسوند بلبرینگ
پسوندهای بلبرینگ شامل مشخصات متعددی مانند آب‌بند، نوع قفسه، جای خار، مواد سازنده، نوع روان‌کننده و موارد دیگر است. یک بلبرینگ می‌تواند چندین پسوند داشته باشد یا اصلاً پسوندی نداشته باشد. علامت پسوندها در برندهای مختلف متفاوت است. در اینجا به بررسی اصلی‌ترین پسوندهای استاندارد (مطابق با برندهای SKF و FAG) می‌پردازیم.
آب‌بند بلبرینگ
آب‌بندها در دو نوع فلزی و پلاستیکی تولید می‌شوند و وظیفه جلوگیری از ورود آلودگی و خروج روان‌کننده را بر عهده دارند. آب‌بند فلزی برای جلوگیری از ورود ذرات بزرگ مناسب است، در حالی که آب‌بند پلاستیکی محافظت کاملی در برابر ذرات و آب فراهم می‌کند.
| آب بند | توضیحات |
|---|---|
| Z | بلبرینگ آب‌بندی شده از یک طرف با آب بند فلزی |
| ZZ , 2Z | بلبرینگ آب‌بندی شده از دو طرف با آب بند فلزی |
| RS | بلبرینگ آب‌بندی شده از یک طرف با آب بند پلاستیکی |
| ۲RS | بلبرینگ آب‌بندی شده از دو طرف با آب بند پلاستیکی |
قفسه بلبرینگ
وظیفه اصلی قفسه بلبرینگ نگهداری عناصر غلتان در موقعیت صحیح و جلوگیری از افتادن آنهاست. اگر بلبرینگ فاقد پسوند قفسه باشد، به معنای استفاده از قفسه فولادی استاندارد است.
| قفسه | توضیحات |
|---|---|
| V | بدون قفسه |
| C, JN, JP | فولادی |
| F | فولادی ماشین‌کاری شده (توپ محور) |
| J | فولادی پرسکاری شده (توپ محور) |
| MB | برنجی |
| CA | برنجی ماشین‌کاری شده (یک تکه) |
| M1 | برنجی ماشین‌کاری شده (دو تکه) |
| M | برنجی ماشین‌کاری شده (توپ محور) |
کلاس دقتی بلبرینگ
بلبرینگ‌ها گاهی بنا به نیاز در کلاس‌های دقتی متفاوت تولید می‌شوند. حرف P مخفف Precision به معنای دقت است. بلبرینگ بدون پسوند کلاس دقتی، به صورت استاندارد تولید شده است.
| کلاس دقتی | توضیحات |
|---|---|
| P6 | کلاس دقتی مطابق ISO class 6 |
| P5 | کلاس دقتی مطابق ISO class 5 (دقت بیشتر از P6) |
| P4 | کلاس دقتی مطابق ISO class 4 (دقت بیشتر از P5) |
| EP | برای کاربردهای خاص دقت افزایش یافته است |
| SP | دقت ابعادی P5 و دقت چرخشی P4 |
| UP | دقت ابعادی P4 و دقت چرخشی بیشتر P4 |
کلاس لقی بلبرینگ
هر بلبرینگ باید حداقل لقی را داشته باشد. بلبرینگ‌ها در دو نوع لقی ساخته می‌شوند و برخی به عنوان بلبرینگ‌های دور بالا شناخته می‌شوند. بلبرینگ بدون پسوند کلاس لقی، دارای لقی استاندارد است.
| کلاس لقی | توضیحات |
|---|---|
| C1 | لقی کمتر از C2 است و کمترین لقی است (کاربرد بسیار محدود) |
| C2 | لقی کمتر از استاندارد است و بیشتر از C1 |
| C0, CN | لقی استاندارد (بدون پسوند هم نشان داده می‌شود) |
| C3 | لقی بیشتر از استاندارد (بیشترین کاربرد) |
| C4 | لقی بیشتر از C3 |
| C5 | لقی بیشتر از C4 و بیشترین لقی است (کاربرد بسیار محدود) |
زاویه تماس بلبرینگ
در بلبرینگ‌های تماس زاویه‌ای و رولبرینگ‌های مخروطی، رینگ‌های داخلی و خارجی با یکدیگر زاویه می‌سازند. این زاویه تماس امکان تحمل همزمان بارهای محوری و شعاعی را فراهم می‌کند.
| کد زاویه تماس | توضیحات |
|---|---|
| C | ۱۵ درجه |
| A | ۳۰ درجه |
| B | ۴۵ درجه |
نصب جفتی بلبرینگ
در مواردی که یک بلبرینگ تک ردیفه قادر به تحمل بار نیست و فضا برای بلبرینگ دو ردیفه محدود است، از نصب جفتی دو بلبرینگ تک ردیفه استفاده می‌شود. این نصب به سه صورت امکان‌پذیر است.
| نصب جفتی | توضیحات |
|---|---|
| TD, DT | پشت سر هم |
| FTF | رو به رو |
| DF | رو به رو (بار لحظه‌ای کم) |
| BTB | پشت به پشت |
| DB | پشت به پشت (بار لحظه‌ای زیاد) |
روان کننده بلبرینگ
روان‌کننده‌ها برای کاهش اصطکاک، دفع گرما و جلوگیری از زنگ‌زدگی استفاده می‌شوند. در کاربردهای خاص از روان‌کننده‌های ویژه استفاده می‌شود.
| روان کننده | توضیحات |
|---|---|
| GA14 | برای سر و صدای کم و D <= 62mm |
| GA13 | D <= 62mm |
| L138 | گریس مخصوص به سفارش مشتری |
| MT33 | گریس با دمای متوسط |
سایر پسوندهای بلبرینگ
علاوه بر پسوندهای اصلی که پیشتر معرفی شدند، پسوندهای دیگری نیز در شماره فنی بلبرینگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که در جدول زیر به آنها اشاره شده است.
| پسوند | توضیحات |
|---|---|
| N | جای خار در رینگ خارجی |
| NR | جای خار در رینگ خارجی به همراه خار |
| N1 | یک شکاف در وجه جانبی رینگ خارجی |
| R | رینگ خارجی فلنج دار |
| HA1 | رینگ‌های داخلی و خارجی سخت شده |
| HA2 | رینگ خارجی سخت شده |
| HA3 | رینگ داخلی سخت شده |
| HB1 | رینگ داخلی و خارجی سخت شده با بینیت |
| HB2 | رینگ خارجی سخت شده با بینیت |
| HB3 | رینگ داخلی سخت شده با بینیت |
| HN1 | رینگ داخلی و خارجی سخت شده با عملیات حرارتی ویژه |
| S1 | رینگ‌های داخلی و خارجی تثبیت شده برای دماهای عملیاتی بیشتر از ۲۰۰ درجه سانتی‌گراد |
| S2 | رینگ‌های داخلی و خارجی تثبیت شده برای دماهای عملیاتی بیشتر از ۲۵۰ درجه سانتی‌گراد |
| K | سوراخ مخروطی، مخروطی ۱:۱۲ (بلبرینگ خودتنظیم، رولبرینگ کروی) |
| K30 | سوراخ مخروطی، مخروطی ۱:۳۰ (بلبرینگ خودتنظیم، رولبرینگ کروی) |
| XL | بلبرینگ‌های ساخت شرکت FAG |
همه این پسوندها برای شناسایی دقیق مشخصات و ویژگی‌های خاص بلبرینگ‌ها استفاده می‌شوند. درک صحیح این پسوندها برای انتخاب بلبرینگ مناسب با کاربرد مورد نظر ضروری است. توجه داشته باشید که برخی از این پسوندها ممکن است در برندهای مختلف، معانی متفاوتی داشته باشند.
نحوه اندازه گیری بلبرینگ با کولیس
گاهی اوقات شماره اختصاری حک شده روی بلبرینگ به مرور زمان ممکن است پاک شود یا قابل خواندن نباشد. در این شرایط، توانایی اندازه‌گیری دقیق ابعاد بلبرینگ با کولیس اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. خوشبختانه روش تشخیص و اندازه‌گیری در تمامی سری‌های بلبرینگ یکسان است.
هر بلبرینگ دارای سه مشخصه اصلی است:
- قطر داخلی (d): قطر سوراخ داخلی بلبرینگ
- قطر خارجی (D): قطر بیرونی بلبرینگ
- عرض (B): پهنای بلبرینگ
۱. اندازه‌گیری قطر داخلی (d)
برای اندازه‌گیری قطر داخلی، فک‌های کولیس را داخل سوراخ بلبرینگ قرار دهید. اگر از کولیس بزرگ استفاده می‌کنید، باید ۱۰ میلیمتر به عدد نمایش داده شده اضافه کنید. مطمئن شوید که کولیس کاملاً عمود بر محور بلبرینگ قرار گرفته است.
۲. اندازه‌گیری قطر خارجی (D)
قطر خارجی را از پشت تا پشت بلبرینگ اندازه‌گیری کنید. نکته مهم این است که اگر بلبرینگ داخل بوش قرار دارد، فقط قسمتی که بلبرینگ در آن واقع شده را اندازه بگیرید و قطر خارجی بوش را در نظر نگیرید. فک‌های کولیس باید کاملاً با سطح خارجی بلبرینگ تماس داشته باشند.
۳. اندازه‌گیری عرض (B)
عرض بلبرینگ شامل عرض بوش خارجی می‌شود. در بلبرینگ‌های دو تکه، فقط عرض بوش خارجی را اندازه‌گیری کنید و قسمت داخلی را در نظر نگیرید. برای اندازه‌گیری دقیق، از عمود بودن کولیس بر سطح بلبرینگ اطمینان حاصل کنید.
نکات مهم در اندازه‌گیری
- قبل از اندازه‌گیری، کولیس را کالیبره کنید و از صفر بودن آن مطمئن شوید
- سطوح اندازه‌گیری را تمیز کنید تا آلودگی و گریس بر دقت اندازه‌گیری تأثیر نگذارد
- برای هر بعد، حداقل سه بار اندازه‌گیری کنید و میانگین بگیرید
- از کولیس متناسب با اندازه بلبرینگ استفاده کنید
- دقت کنید که کولیس در حین اندازه‌گیری کاملاً عمود بر سطح مورد نظر باشد
خطاهای رایج در اندازه‌گیری
- عدم عمود بودن کولیس بر سطح اندازه‌گیری
- فشار بیش از حد به فک‌های کولیس
- وجود آلودگی و گریس در محل اندازه‌گیری
- عدم کالیبراسیون کولیس
- اندازه‌گیری در دمای نامناسب
